GTIP terimi, bir kavramın kısaltmasıdır. Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu, GTİP teriminin bir uzantısı ve uzun adıdır.
Buradan bu kavramın gümrük veya gümrükleme sistemi ile ilgili olduğunu anlayabiliriz. Her ülkenin kendi gümrük sistemi vardır. Bu nedenle, bu kavram farklı ülkelerde farklı bağlamlarda ortaya çıkabilir. GTIP'nin ne olduğunu, ne işe yaradığını ve GTIP kodlarına nasıl bakılacağını ayrıntılı olarak ele aldık. Birçok kişinin bir tarife sistemine ihtiyacı olabilir. Gümrük bölgeleri ve acentelerinde çalışan kişiler bile gümrük istatistikleri konumu kavramını ayrıntılı olarak anlayabilir. GTİP nedir? Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu, 12 haneli kodlardan oluşan, dünyanın farklı bölgelerinde üretilen ürünler hakkında tablo halinde detaylı bilgi veren, uluslararası ticarette ürünleri tanımlamak ve ayırt etmek için kullanılan GTİP olarak adlandırılır.
GTİP ne yapar? GTİP 12 haneli kod sisteminden oluşan bir tablo olduğu için dünyanın herhangi bir yerinde üretilen herhangi bir ürünü kolaylıkla tanımlayabilir ve ilgili ürünü diğer ürünlerden ayırt edebilir. Aynı zamanda ürüne olan bu ihtiyaçtan dolayı daha detaylı bilgi edinilmiştir. Bu sistem sayesinde ürünlerin çeşitlendirilmesi ve sınıflandırılması da basit bir şekilde gerçekleştirilmektedir. 12 haneli kodun ilk 6 hanesi Harmonize Sistem tarafından standart bir şekilde belirlenir. Bu nedenle ilk 6 kod ile ilgili ülkeler için herhangi bir değişikliğe izin verilmemektedir. 6 hanenin son 2 kodu aynı bölgedeki ülkelerin kullandığı kodları temsil etmektedir, toplam 8 koddur. Malların hangi ülkeden geldiğini gösteren kodu 2'li kod sistemi takip eder. Son kalan 2 haneli kod, ilgili emtianın istatistiksel kodunu temsil eder.
Bu kod sistemi çeşitli yerlerde kullanılmaktadır. GTİP sistemi, dış ticaret ile ilgili ürünlerin kontrolü, tarifelerin belirlenmesi, nakliye vergileri, istatistiksel kontrol, ticaretle ilgili toplantılar, uluslararası ticarette istatistiklerin düzenlenmesi ve yerel vergilerin belirlenmesi için kullanılmaktadır. GTIP kodu sorgulaması nasıl çalışır? GTIP kodu sorgulama işlemi, bir ürünün istatistiksel kodunu sorgulama yoluyla bilme işlemidir. Bu sistemde çalışan kişiler, sistemin işleyişini ve kolay bir şekilde sorgulama yapmayı bilirler. Sorgu sayıyı yani kodu bulduktan sonra koddaki sayıların ürün hakkında bize hangi bilgileri sağladığını bilmemiz gerekiyor. İlk dört hane ilgilenilen ürünün pozisyon numarasını verir. İlk altı hane Harmonize Sistem kodunu gösterir. Yedinci ve sekizinci basamaklar, birleşik terminoloji kodunu temsil eder.
GTIP Nedir? (Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu)
Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu’nun kısaltması olarak kullanılan GTIP, Gümrük Tarife Cetveli üzerinde yer alan 12 haneli kodun kısaltmasıdır. Uluslararası olarak aynı kriterlere dayanarak hazırlanan bu kodlar sayesinde taşınan mal Armonize Sisteme kayıt edilmekte ve malın tanımı yapılmaktadır. Peki, GTIP kodu nedir ve GTIP numaraları nasıl belirlenir?
GTIP Nedir?
GTIP numarası, Gümrük Tarife Cetveli üzerinde yer alan koda verilen isimdir. Oluşturulan bu kod belirli standartlar çerçevesinde hazırlanmakta ve toplamda 12 rakam içermektedir. GTIP numaraları eşyanın pozisyonuna, eşyaya uygulanan çeşitli vergi uygulamalarına ve Dünya Gümrük Örgütü ya da Avrupa Birliği ülkelerinin kullandığı Kombine Nomanklatür kodları ile belirlenmektedir.
GTIP Numaraları
GTIP numaraları, Armonize Mal Tanımı ve Kodlama Sistemi kapsamında düzenlenmektedir. Tüm dünya genelinde kullanılan GTIP numaraları ve tarife cetvelleri de bu Armonize Sistem çerçevesinde oluşturulmaktadır. Yurtdışı ile yapılan eşya transferleri için hazırlanan tarife cetveli de bu esaslara dayanarak hazırlanmalıdır.
GTIP numaraları, eşyanın dahil olduğu gruplara göre farklı rakamlardan oluşmaktadır. Eşyanın dahil olduğu her ürün grubu için farklı GTIP kodları kullanılır. Herhangi bir ülkenin gümrüğüne giriş yapan eşya ise bu kodlar üzerinden işlem görerek ülkeye alınır. GTIP numaralarında yapılan yanlışlıklar ve ürünün farklı bir kategoriye kaydının yapılması ise ürün alımlarında çeşitli sorunlara yol açacağı için, GTIP hazırlanırken tüm detaylar dikkatli şekilde incelenmelidir.
GTIP Kodu Nedir?
Özellikle yurtdışı ile çalışan ve uluslararası alanda taşımacılık yapan firmaların en büyük sorularından bir tanesi de ‘’GTIP kodu nedir?’’ sorusudur. GTIP kodu, tarife cetveli üzerinde ürünün dahil olduğu gruptan, taşımacılığın yapıldığı ülke standartlarına kadar birçok detayı içeren kod olarak karşımıza çıkıyor. GTIP kodları üzerinde yer alan rakamlar da bu detayları belirtecek şekilde farklı kategorilere ayrılmıştır. Tarife cetveli (Armonize Sistem) toplamda 21 bölüme ve 96 fasıla ayrılmaktadır. Fasıllar ise 2’li kodlara, 4’lü pozisyonlara ve 6’lı alt pozisyonlara ayrılmaktadır.
Tüm dünya genelinde kullanılan kod, pozisyon ve alt pozisyon kodları birbiri ile aynıdır. Bu sayede taşımacılık yapılan ürünün kodlamasında ürünler uluslararası olarak tüm ülkelerde anlaşılır hale gelir. Kodların tüm dünyada aynı şekilde hazırlanması, belirtilen ürünlerin birbiri ile karışmasının önüne geçilmesini sağlar. GTIP koduna örnek verecek olursak, ülkemizde elmanın GTIP kodu 08.08.10.80.00.19 olarak kabul edilir.
GTIP Cetveli
Tüm dünyada genel olarak kullanılan ürün kodlama sistemine ek olarak tüm ülkelerin de kendi ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik alt kodlama sistemleri bulunur. Armonize sistemde genel olarak 6’lı kodlar kullanılırken, 6’lı kodlardan sonraki ürün detayları ve ek açıklamalar ise 12’li kodlar ile tamamlanmaktadır. Yapılan bu uygulama, ürüne dair daha detaylı istatistikler çıkartmak ya da gümrüklerde uygulanan vergi işlemlerini daha detaylı hale getirmek için tercih edilir.
Türkiye’de genel olarak yapılan taşımacılık işlemlerinde GTIP cetveli üzerinde 12’li kodlama sistemi kullanılır. Genel olarak Türkiye’de Avrupa Birliği ve Ortak Gümrük Birliği tarafından belirlenen gümrük kodlama sistemleri de kabul edilmektedir. Bu nedenle Türkiye’de kullanılan 8’li kodlama sistemi direkt olarak Avrupa Birliği ülkeleri ile aynı şekilde ilerlemektedir.
Türkiye’de 8’li kodların yanı sıra 10’lu ve 12’li kodlar da kabul edilmektedir. Ancak pek yaygın olmadığı ve farklı vergi uygulamalarında kullanıldığı için 10’lu kodlar pratik uygulamalarda tercih edilmemektedir. Bunun yanı sıra 12’li kodlama sistemi mevcut sistemler arasında ürün hakkında en detaylı bilgilere ulaşılmasını sağlar. Bu nedenle ülkemizde en yaygın olarak 12’li kodlama sistemi kullanılmakta ve bu kodlama sistemi ürün hakkında hem istatistiksel hem de vergilendirme olarak en detaylı verilerin elde edilmesini sağlamaktadır.
Türkiye’de kullanılan GTIP cetveli üzerindeki 12’li kodlama sisteminde farklı kod grupları ürün hakkında farklı detayların belirtilmesinde kullanılır. Temel olarak bakacak olursak;
- İlk 4 rakam eşyanın pozisyon numarasını belirtmekte kullanılır,
- İlk 6 rakam ise eşya pozisyon numarası ile birlikte Dünya Gümrük Örgütü tarafından belirtilen ve tüm dünya ülkelerinde kullanılan Armonize Sistem Nomanklatür kodunu içerir,
- 7 ve 8. haneleri Avrupa Ülkeleri tarafından belirtilen Kombine Nomanklatür kodunu ifade eder,
- 9 ve 10. haneler, ifade edilen mala uygulanan farklı vergi uygulamalarını ifade etmek için kullanılır. Ürüne farklı bir vergi uygulaması yapılmıyor ise GTIP kodunda bu alan 00 ile belirtilir.
- 11 ve 12. haneler ise Gümrük Tarife İstatistik kodunu ifade etmek için kullanılır.
GTIP Listesi
Ürünlerin kodlanmasında hangi ürün grubunun hangi kodlar ile belirtildiğinin daha kolay anlaşılması için tüm ürün kodları belirtilecek şekilde GTIP listesi oluşturulmuştur. Bu sayede transfer edilecek ürün için oluşturulması gereken kodlar, liste üzerinden daha kolay şekilde bulunarak ifade edilir. GTIP listesi toplamda 21 bölümden oluşmakta ve oluşturulan tüm bu bölümler farklı ürün gruplarını ifade etmektedir.
Bölüm ve farklı fasıl numaralarına göre hazırlan GTIP listesi ise şu şekilde verilmektedir;
- Bölüm 1: Canlı hayvan ve hayvansal ürünleri ifade etmek için kullanılır. Bu bölümde direkt olarak canlı hayvanlar, et ya da sakatatlar, balıklar ve diğer suda yaşayan hayvanlar, süt ürünleri, yumurta, bal ve hayvansal ürünler yer almaktadır.
- Bölüm 2: Genel olarak bitkisel ürünleri ifade etmek için kullanılır. Canlı ağaç ve diğer bitkiler, yenilen sebze, kök ve yumrular, yenilen meyveler, kahve, çay ya da baharat, hububat, değirmen ürünleri, yağlı tohumlar, sakız, reçine ve örülmeye elverişli bitkiler olmak üzere 9 fasılda ifade edilir.
- Bölüm 3: Hayvansal ve bitkisel yağlar, yemeklik yağlar ya da hayvansal ve bitkisel mumlar bu bölümde yer alır.
- Bölüm 4: Genel olarak gıda sanayiine tabii tutulan meşrubatlar, alkollü içecekler, sirkeler ya da tütün ve tütün ürünleri bu grupta incelenmektedir. Farklı ürün gruplarına bağlı olarak bu grupta da 9 fasılda incelenen ürünler yer almaktadır.
- Bölüm 5: Bu bölümde genel olarak mineral maddelerin listelenir. Metal cevherleri, tuz, kükürt ve topraklar ile birlikte mineral yakıtlarını içeren 3 farklı fasılda incelenir.
- Bölüm 6: Kimya sanayii kapsamında üretilen ürünleri içermektedir. Farklı ürün gruplarına bağlı olarak bu bölümde toplam 11 fasıl bulunur.
- Bölüm 7: Plastik ve kauçuk mamullerinin kodlarını içeren toplam 10 fasıldan oluşur.
- Bölüm 8: Hayvanlardan elde edilen ham postlar ve deriler ile birlikte bu ürünlerden üretilen çanta, koşum takımları ve diğer mamul eşyaları içerir.
- Bölüm 9: Ağaç ve ahşap eşyalar ile birlikte odun kömürü ya da mantar ve mantarlardan elde edilen mamul eşyaları içerir. Hasır veya saz gibi örülmeye elverişli diğer mamuller de bu grupta yer alır.
- Bölüm 10: Odun ve lifli ürünlerin hamurları ile birlikte kağıt ya da kartonlar ve bu ürünlerin mamullerini içerir. Toplamda 3 farklı fasılda incelenir.
- Bölüm 11: Dokumaya elverişli maddeler ile birlikte bu maddeleri içeren toplam 14 fasıldan oluşur.
- Bölüm 12: Ayakkabı, tozluk, şemsiye, baston ile birlikte yapma çiçekler ya da insan saçından eşyalar bu bölümde yer alır. Toplamda 4 fasıldan oluşur.
- Bölüm 13: Taş, alçı, çimento ve benzeri ürünler ile birlikte seramik ve cam ile cam eşyaların kodlanmasında kullanılan 3 farklı fasıldan oluşur.
- Bölüm 14: Kıymetli taşlar, metaller ve metallere yapılan kaplama metaller ile birlikte bunlardan üretilen taklit mücevherler, metal paralar ve mamul eşyalar bu bölümde incelenir.
- Bölüm 15: Kıymetli ya da yarı kıymetli grubuna girmeyen diğer adi metaller ve bu metallerden üretilen tüm eşyalar bu bölümde yer alır.
- Bölüm 16: Makine ve mekanik cihazlar ile birlikte bu cihazlara ait yedek parça ve elektrik malzemeleri, ses kaydedici ya da görüntü vermek için kullanılan tüm teknik cihazlar 2 fasıl olarak bu bölümde bulunur.
- Bölüm 17: Genel olarak tüm nakil vasıtalarını ve bu vasıtalara ait parçaları içerir. Demiryolu taşıtları, motorlu kara taşıtları, hava taşıtları ve gemi taşıtları ile birlikte tüm bu taşıtlara ait yedek parça ve mekanik parçaları içeren 4 fasıldan oluşur.
- Bölüm 18: Optik alet ve cihazlar ile birlikte tıbbi ve cerrahi cihazlar, fotoğraf ve sinema cihazları ve bu cihazların tüm parçaları 3 fasıl olarak bu bölümde yer alır.
- Bölüm 19: Silah ve silah mühimmatları ile birlikte silahlara ait tüm parça ve aksesuarlar yer alır.
- Bölüm 20: Genel olarak muhtelif mamul eşyalar bu grupta yer alır. Mobilya ya da tıpta ve cerrahide kullanılan mobilyalar ile birlikte oyuncak, spor malzemeleri ve çeşitli mamuller 3 fasıl olarak bu bölümde bulunur.
- Bölüm 21: Sanat eserleri, koleksiyon eşyaları ve antikaları içeren 3 farklı fasıldan oluşur.
Kaynaklar
- Türkiye Cumhuriyeti Ticaret Bakanlığı, https://www.ticaret.gov.tr
- Türkiye Cumhuriyeti Resmi Gazete, https://www.resmigazete.gov.tr